Trong một nghiên cứu của Fernando Duarte và Carlo Rosa, chúng ta thấy được hầu hết mọi nhà kinh tế và giới làm việc thực tế Mỹ đều nhìn nhận thị trường chứng khoán sẽ tiếp tục khởi sắc trong 5 năm tới. Tại sao họ lại dự báo như vậy? Bài viết bên dưới được dịch bởi finandlife, nhằm chia sẻ với các bạn cách dự báo ở nước tiên tiến, qua đó thấy được tầm quan trọng của các mô hình dự báo này.
“Chúng tôi đi khảo sát các đại diện ngân hàng, các giáo sư kinh tế và các nhà kinh tế tại các ngân hàng trung ương, tất cả mô hình của họ đều cho thấy chúng ta sẽ tận hưởng đỉnh cao mới của S&P500 trong 5 năm tới. Vậy họ làm thế nào để có được nhận định đó? Tại sao phần bù vốn cổ phần (equity risk premium) lại đang rất cao? Và quan trọng hơn là liệu chúng ta có nên tin tuyệt đối vào những mô hình?
The equity risk premium là tỷ suất sinh lời kỳ vọng của cổ phiếu trừ đi lãi suất phi rủi ro trong một giai đoạn đầu tư nào đó. Bởi vì chúng ta không thể biết được tỷ suất sinh lời trong tương lai ra sao do vậy chúng ta buộc phải sử dụng cách gián tiếp, đó là những mô hình. Trong bài phân tích này, chúng tôi sử dụng 29 mô hình được sử dụng rộng rãi nhất để tính phần bù rủi ro vốn cổ phần trong 50 năm. Những mô hình đó gồm: khảo sát, chiết khấu dòng cổ tức, hồi quy chéo (cross-sectional regressions) va hoi quy chuỗi (time series regressions). Cùng với việc sử dụng 30 biến khác nhau để dự báo, từ chỉ số giá chia cổ tức đến lạm phát…
Biểu đồ bên dưới cho thấy trung bình trọng số của 29 mô hình xác định phần bù rủi ro vốn cổ phần. Phần bù rủi ro vốn cổ phần ở mức 5.4, một mức rất cao so với lịch sử. Khi nhìn vào biểu đồ, 2 đỉnh trước, 1 đỉnh vào năm 1974 và 1 đỉnh vào năm 2009. 2 đỉnh này có nguyên nhân tương đối rõ ràng. Vào cuối năm 1974, chúng ta đã chứng kiến sự sụp đổ của hệ thống Bretton Woods và nền kinh tế rơi vào trạng thái đình lạm nghiêm trọng. Trong khi đó, tháng 1 năm 2009, Lehman Brothers làm khuynh đảo thị trường tài chính, khởi động cho 1 thời kỳ suy thoái nghiêm trọng nhất kể từ những năm 1930.
Trong biểu đồ kế tiếp cho thấy sự so sánh giữa các thời kỳ đỉnh cao của phần bù rủi ro với trung bình 50 năm. Ta thấy rằng, phần bù rủi ro vốn cổ phần trung bình 1 tháng của thời kỳ năm 1974 và 2009 rất cao và có xu hướng giảm mạnh xuống mức trung bình 50 năm khi tính toán phần bù rủi ro ở trung bình 4 năm. Thế nhưng, đường màu xanh dương – thể hiện phần bù rủi ro ở hiện tại lại không có xu hướng giảm như vậy, hiện đường này vẫn ở mức rất rất cao.
Tại sao lại như vậy? Có 2 khả năng: thứ nhất là vì lãi suất chiết khấu giảm, thứ 2 là vì kỳ vọng cổ tức ở tương lai quá cao. Chúng ta sẽ tìm hiểu xem trong 2 khả năng trên, khả năng nào ảnh hưởng mạnh hơn. Dựa vào các 29 mô hình (có mô hình nhạy cảm với lãi suất phi rủi ro, có mô hình nhạy cảm với cổ tức), chúng ta có được kết quả, phần bù rủi ro vốn cổ phần cao là vì kỳ vọng lãi suất trái phiếu chính phủ thấp mãi mãi. Trong khi đó, mức chi trả cổ tức hiện tại đang ở quanh mốc trung bình trong lịch sử và cổ tức tương lai được kỳ vọng chỉ tăng trưởng trên mức trung bình 1 tí trong những năm tới.
Trong biểu đồ kế tiếp, chúng ta sẽ thấy ảnh hưởng của lãi suất trái phiếu chính phủ thấp lên phần bù rủi ro vốn cổ phần. Đường màu xanh dương và màu đen được vẽ lại theo biểu đồ bên trên. Đường màu tím cho thấy phần bù rủi ro vốn cổ phần ngày hôm nay nếu tính theo lãi suất trái phiếu chính phủ trung bình 50 năm thay vì tính theo mức hiện tại. Biểu đồ cho thấy ảnh hưởng vô cùng lớn của lãi suất thấp hiện nay lên phần bù rủi ro, làm phần bù rủi ro cao hơn rất nhiều so với lịch sử.
Nhưng một trong những nhân tố phân tích, tỷ suất sinh lời vượt trội không thể dự báo trước bởi vì phần bù rủi ro vốn cổ phần là tất cả tỷ suất sinh lời kỳ vọng. Vì vậy, liệu tỷ suất sinh lợi có dự báo được? Đây cũng chính là điểm tạo nên tranh luật giữa những người học thuật và những người làm việc thực tế. Cách dự báo đơn giản nhất là giả định tỷ suất sinh lời tương lai bằng với tỷ suất sinh lời trung bình trong quá khứ. Không dễ để còn cách nào hay hơn thế, tuy nhiên, với nhiều mô hình trong tay, thật tế chúng ta không thể yêu cầu bất kỳ mô hình nào trong số đó phải hoàn hảo.
Bảng bên dưới cho thấy tỷ suất sinh lời vượt trội cái mà những nhà đầu tư có thể kiếm bằng cách sử dụng những mô hình thay cho sử dụng cách tính trung bình số liệu trong lịch sử để dự báo tỷ suất sinh lợi tương lai. Trong khung thời gian đầu tư 1 tháng, 1 năm và 5 năm, chúng tôi chọn ra những mô hình tốt nhất trong 4 dạng mô hình chúng tôi sử dụng với tỷ trọng trung bình của tất cả 29 mô hình. Chúng tôi tính những con số bằng cách giả định những nhà đầu tư có thể phân bổ tài sản của họ trong chứng khoán và trái phiếu, và họ không quá sợ rủi ro (risk-averse).
Phải thừ nhận rằng, những kết quả trên có nghĩa những mô hình thật sự giúp ích trong dự báo tỷ suất sinh lời. Tuy nhiên, chúng ta nên lưu ý một số hạn chế trong việc phân tích của chúng ta. Trước tiên, chúng ta không chỉ ra được khoảng tin cậy hay những sai số. Trong thực tế, những vấn đề này có ảnh hưởng lớn, vì vậy, thâm chí ngay khi chúng ta có thể kiếm được thu nhập vượt trội đi nữa, đó cũng chỉ là sự may mắn. Thứ 2, chúng ta đã chọn những mô hình tốt, có thể chúng hoạt động hiệu quả trong quá khứ, thì điều đó cũng có thể tạo ra những thiên hướng (bias). Và dĩ nhiên là thành quả trong quá khứ không thể đảm bảo thành quả trong tương lai.”
Fernando Duarte is an economist in the Research and Statistics Group of the Federal Reserve Bank of New York.
Carlo Rosa is an economist in the Markets Group of the Federal Reserve Bank of New York.
Nguồn: finandlife