Vũ Quang Việt

Thứ Bảy,  22/8/2015, 07:57 (GMT+7)

(TBKTSG) - Kinh tế Trung Quốc đang phải đối phó với nhiều vấn đề khó khăn vừa ngắn hạn vừa dài hạn. Việc phải giải quyết và những vấn đề này cho thấy kinh tế Trung Quốc sẽ không thể tiếp tục tăng trưởng với tốc độ cao như trước đây.

Thời hoàng kim đã qua, nhưng không có nghĩa là Trung Quốc sẽ gặp khủng hoảng. Hành động của nhà cầm quyền Trung Quốc thời gian qua cho thấy thay vì làm thị trường tin tưởng thì họ lại can thiệp thô bạo vào thị trường.

Tình hình kinh tế Trung Quốc có thể tóm tắt như sau:

- Trước tiên cần lưu ý là hộ gia đình ở Trung Quốc có tỷ lệ để dành rất lớn, lên đến 50% thu nhập, vì người dân phải tự lo cho tương lai khi về già, do chính sách chỉ có một con và do không có chính sách hưu trí cho những người không phải là nhân viên nhà nước. Tiền để dành này chủ yếu gửi ngân hàng với lãi suất rất thấp, nhiều khi thấp hơn lạm phát.

- Doanh nghiệp Trung Quốc đang gánh núi nợ rất lớn. Tỷ lệ nợ (gồm tín dụng ngân hàng và trái phiếu) trên GDP lên đến 280%, mà chủ yếu là nợ của doanh nghiệp.

Nguyên nhân nợ cao là do chính phủ đẩy mạnh cấp tín dụng cho doanh nghiệp và địa phương nhằm nâng cao tốc độ tăng GDP khi thế giới khủng hoảng từ những năm 2008. Báo The New York Times và The Wall Street Journal cho rằng tỷ lệ nợ của Trung Quốc đã lên đến 280-300% GDP, tức là trên 30.000 tỉ đô la Mỹ (GDP của Trung Quốc là 10.000 tỉ đô la).

Con số chắc chắn ở thời điểm năm 2013 (tín dụng + trái phiếu) - đã kiểm chứng dựa vào thông tin của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) - là 220%. Do nợ cao như thế, số tiền chi trả lãi cũng cao.

- Năng suất lao động của Trung Quốc đã giảm và tiếp tục giảm. Trước đây đầu tư 3 đồng thì tạo ra 1 đồng. Bây giờ cần 4,9 đồng mới tạo ra 1 đồng như vậy.

Lương ở Trung Quốc đã tăng cao so với các nước khác, mỗi năm tăng hơn 10% trong 10 năm qua. Riêng ngành dệt, giá thành sản phẩm của Trung Quốc đã tương đương với ở Mỹ. Vì vậy, Trung Quốc đang chuyển đầu tư sang Mỹ.

Lương công nhân sẽ tiếp tục tăng vì dân số ở độ tuổi lao động của Trung Quốc đã không tăng và sẽ giảm mạnh những năm tới. Do các yếu tố trên, Trung Quốc sẽ không thể dùng xuất khẩu để tăng trưởng nữa.

- Có sự tháo chạy của ngoại tệ khỏi Trung Quốc. 300 tỉ đô la Mỹ đã bị rút ra khỏi Trung Quốc trong vòng sáu tháng qua (theo báo cáo của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc dự trữ ngoại tệ giảm 260 tỉ đô la trong ba tháng qua). Đây là số tiền không nhỏ so với tổng dự trữ của Trung Quốc là 4.000 tỉ đô la.

Sự can thiệp thô bạo

Chính sách của Trung Quốc với thị trường chứng khoán đã không được tính kỹ. Nhằm giảm nợ của doanh nghiệp, Trung Quốc đã thúc đẩy doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu, khuyến khích người dân bỏ tiền để dành và vay để mua cổ phiếu, với mục đích là doanh nghiệp thu được vốn qua bán cổ phiếu để lấy tiền giảm nợ.

Kết quả của chính sách này là thị trường chứng khoán tăng mạnh 150% trong 12 tháng, sau đó giảm 30% (từ 2.200 điểm vào tháng 8-2014 lên đỉnh là 5.100 điểm vào tháng 6-2015 và hiện nay còn 3.700 điểm). Đáng lẽ nên coi đây là chuyện bình thường như ở các thị trường tự do khác, nhưng Trung Quốc đã làm mọi cách để ngăn cổ phiếu xuống giá. Sự can thiệp của chính quyền Trung Quốc vào thị trường thể hiện qua các biện pháp chính: ra lệnh cấm buôn bán nhiều loại cổ phiếu; Ngân hàng Trung ương Trung Quốc chi ra 1.200 tỉ đô la Mỹ cho vay để mua chứng khoán các công ty lớn.

Tuần trước, Trung Quốc tiếp tục phá giá đồng bạc 2% nhưng có lúc xuống tới 5%. Các nhà phân tích đưa ra hai loại ý kiến giải thích:

Trung Quốc phá giá để đẩy mạnh xuất khẩu vì xuất khẩu tháng 7-2015 giảm 8% so với cùng kỳ năm trước.

Thật ra không phải Trung Quốc phá giá mà thả lỏng kiểm soát (mỗi ngày cho phép tăng giảm 2% so với ngày hôm trước trên một giá tham chiếu có dựa vào giá đóng cửa thị trường hôm trước) nhằm tiến tới đồng tiền tự do chuyển đổi, theo yêu cầu của IMF để đồng nhân dân tệ được công nhận là đồng tiền chuyển đổi, có thể dùng làm đồng tiền dự trữ.

Phá giá như thế là nhỏ, không đủ để đẩy mạnh xuất khẩu nhưng dù sao cũng phù hợp với hai mục tiêu trên -  một mũi tên bắn hai con chim như tờ báo The New York Times nhận định.

Phá giá cũng không hẳn chỉ mang đến lợi ích. Nó có thể đưa đến tác hại do khả năng tiếp tục xuống giá có thể đưa đến nạn đầu cơ, ngoại hối bỏ chạy rồi trở lại để hưởng giá cao, gây khó khăn thêm cho việc trả nợ nước ngoài (vì phải mua ngoại tệ bằng giá cao), gây lạm phát nếu không có biện pháp rút tiền về (do phải tung ra nhiều nội tệ để mua ngoại hối).

Nguồn: TBKTSG

Thị trường giảm mạnh kể từ thông tin PBoC phá giá sốc đồng CNY. Cả làng chờ đợi động thái không sớm thì muộn từ SBV, rằng thì mà là sẽ phá giá đối ứng với những gì PBoC đã làm.

SBV cũng đã rất năng động khi phải thức cả đêm hôm đó để ra cái quyết định nới biên độ tỷ giá từ +/-1% lên +/-2%, mà bản chất là phá giá 1% đồng VND. Nhưng như thế vẫn chưa thấm vào đâu so với con số gần 5% mà Trung Quốc làm mất giá đồng tiền của mình trong 3 ngày liên tiếp.

Đến hôm nay, sau 8 ngày suy nghĩ, SBV đã quyết định tăng tỷ giá tham chiếu thêm 1%, đồng thời nới thêm biên độ biến động từ +/-2% lên +/-3%. Bản chất là phá giá VND thêm 2%. Như vậy, tính từ đầu năm, đồng VND đã mất giá 5.09% so với USD, đây là một năm mà biến động vĩ mô đã trở nên quá lớn so với 2 năm ổn định trước đó.

Tác động lên thị trường chứng khoán…

Sau động thái này, SBV đã giải tỏa sự chờ đợi phá giá VND mà nhà đầu tư đã lo sợ mấy ngày qua, tin xấu trên đầu đã được gỡ xuống. Thị trường chứng khoán trong ngắn hạn có thể sẽ ổn định và phục hồi trở lại. Nhưng hãy thận trọng những tác động dài hạn…

Biến động vĩ mô lớn, rất có thể sẽ dẫn đến lãi suất tăng trở lại. Theo dõi diễn biến lợi suất trái phiếu chính phủ những ngày qua, xu hướng tăng đã bắt đầu khởi động. Với diễn biến này, rất có thể lãi suất tiết kiệm và cho vay sẽ tăng theo trong vài tháng tới. Trao đổi sơ qua với một vài lãnh đạo doanh nghiệp niêm yết, chúng tôi nhận thấy sự lo ngại của họ là yếu tố chi phí tài chính khi lãi suất tăng và sức mua giảm. Trước mắt hai yếu tố này chưa tác động ngay đến doanh nghiệp, nhưng lại là sát thủ âm thầm làm earnings suy giảm về sau.

Nguồn: finandlife

… thị trường tài chính toàn cầu

Chỉ trong 2 ngày, Trung Quốc đã phá giá đồng CNY (NDT) đến 3.5%, mức kỷ lục trong nhiều thập kỷ qua. Điều này đã tạo ra vô vàn xáo trộn trong diễn biến kinh tế và thị trường tài chính toàn cầu.

Biểu đồ 1: Biến động tỷ giá CNY/USD

Nguồn: reuters

Cổ phiếu các hãng hàng không Trung Quốc ngay lập tức giảm mạnh, trung bình mức giảm có lúc lên đến gần 10%. Nhà đầu tư nhận định thu nhập các doanh nghiệp này sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi đồng NDT mất giá. Tỷ giá tăng lên làm chi phí nhiên liệu vốn dĩ được neo với USD sẽ tăng lên nhanh chóng khi quy ra NDT, khi đó, tổng chi phí của các hãng bay sẽ tăng mạnh làm giảm biên lợi nhuận và ảnh hưởng đến thu nhập của các doanh nghiệp hàng không.

Những nhà sản xuất ô tô ở những quốc gia cách xa Trung Quốc cũng bị ảnh hưởng. Giá cổ phiếu BMW đã có lúc giảm đến 2.7% trong đêm hôm qua. Nhà đầu tư lo ngại việc NDT mất giá sẽ làm giảm tính cạnh tranh của các sản phẩm ô tô Âu Mỹ, trong khi ô tô Trung Quốc trở nên rẻ hơn.

Biểu đồ 2: Biến động giá cổ phiếu BMW

Nguồn: reuters

Thị trường hàng hóa thế giới đã có phiên động mạnh tối hôm qua, giá dầu thô đã mất giá >3%.

Biểu đồ 3: Biến động giá dầu thô

Nguồn: reuters

Không dừng lại ở đó, Đồng NDT giảm giá đã kéo hàng loạt đồng tiền của những quốc gia có quan hệ thương mại và phụ thuộc xuất khẩu vào Trung Quốc giảm theo, trong đó, Đô Úc và Đô New Zealand có mức suy giảm rất mạnh trong ngày hôm qua, mức giảm tương ứng là 1.31% và 1.13%. 

Biểu đồ 4: Quan hệ nhập khẩu một số quốc gia vào Trung Quốc

Biểu đồ 5: Biến động tỷ giá đồng Đô la Úc

Nguồn: reuters

… Việt Nam

Việt Nam không đứng ngoài vòng xoáy ảnh hưởng đó. Năm 2014, Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Trung Quốc 15 tỷ USD, và nhập khẩu ngược trở lại từ thị trường này lên đến 43.7 tỷ USD. Tính tổng lại, Việt Nam là một thị trường tiêu dùng của Trung Quốc. Do vậy, khi đồng NDT giảm giá mạnh, sẽ làm giá cả hàng hóa Trung Quốc tại Việt Nam rẻ hơn và sức mạnh cạnh tranh hàng Trung Quốc tại Việt Nam sẽ tăng lên. Nếu không có chính sách tỷ giá đối ứng linh hoạt, hàng Việt Nam sẽ thua trên sân nhà. Và nếu cho phép nghiêm trọng hóa vấn đề, có thể nói “chính sách tỷ giá không linh hoạt sẽ triệt tiêu động lực phát triển sản xuất, và cắt nguồn dưỡng chất nuôi các doanh nghiệp sản xuất phục vụ nhu cầu nội địa”.

Không những thế, đồng NDT giảm giá mạnh còn tác động tiêu cực đến các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam. NDT giảm đang kéo hàng loạt đồng tiền khác giảm theo, nếu VND vẫn cột chặt theo USD sẽ làm hàng hóa Việt Nam trở nên đắt đỏ một cách tương đối so với các đối thủ cạnh tranh. Khi đó, để duy trì khả năng cạnh tranh và không bị mất thị trường, các doanh nghiệp xuất khẩu buộc phải giảm giá hàng bán làm biên lợi nhuận giảm, ảnh hưởng tiêu cực đến thu nhập doanh nghiệp.

Đứng trước những nguy cơ trực tiếp và gián tiếp ở trên, NHNN đã quyết định nới rộng biên độ tỷ giá từ 1% lên 2% vào sáng nay. Trên thị trường tự do, tỷ giá đã ngay lập tức phản ứng, khi diễn biến tỷ giá đang tăng theo chính sách điều hành này.

Biểu đồ 6: Biến động tỷ giá VND/USD

Nguồn: reuters

Không những tác động tiêu cực đến thu nhập các doanh nghiệp, mà chính sách tỷ giá mới của Trung Quốc cũng sẽ ảnh hưởng không tốt đến dòng tiền ngoại vào Việt Nam. Trong nhiều năm qua, Việt Nam thực hiện chính sách tỷ giá ổn định nhằm huy động sức mạnh ngoại lực, chủ yếu là từ các nhà đầu tư nước ngoài thông qua nguồn vốn FDI, FII, kiều hối… để phục hồi kinh tế. Nhưng đứng trước những biến động mới và lớn của thị trường tiền tệ toàn cầu. Đây là lúc mà các nhà điều hành cần phải cân nhắc lại giữa được và mất của mô hình tăng trưởng dựa vào dòng vốn Ngoại. Động thái nới rộng biên độ tỷ giá như đề cập ở trên vừa mang tính “thị trường” vừa là bước chuẩn bị tốt cho quá trình phá giá (nếu có) sau đó. Trong tình hình khá nhạy cảm hiện nay, nhà đầu tư nước ngoài có thể lựa chọn biện pháp tạm dừng rót vốn thêm vào Việt Nam, riêng những dòng tiền nóng, ngắn hạn rất có thể sẽ bị rút ròng trong thời gian tới.

Tóm lại, NDT bị phá giá mạnh đã ảnh hưởng lớn đến thị trường tài chính thế giới. Riêng tại Việt Nam, diễn biến này đã và đang tạo áp lực lên việc điều hành tỷ giá của NHNN. Nếu không có chính sách tỷ giá đối ứng hoặc thiếu linh hoạt, hàng hóa Việt Nam không những thiếu tính cạnh tranh trong xuất khẩu mà còn có nguy cơ thua ngay trên sân nhà. Thêm vào đó, chúng tôi cho rằng dòng tiền ngoại sẽ hạn chế chảy vào Việt Nam, riêng một vài dòng tiền nóng, ngắn hạn còn có thể bị rút ròng. Hai nhân tố chính dẫn dắt giá cổ phiếu trong dài hạn đang bị ảnh hưởng tiêu cực sau quyết định phá giá mạnh đồng NDT của Trung Quốc, chúng tôi khuyến nghị nhà đầu tư nên thận trọng và ưu tiên kiểm soát rủi ro trong giai đoạn hiện nay.

Nguồn: finandlife

TPP được coi là một trong những chất xúc tác hỗ trợ thị trường chứng khoán Việt Nam từ đầu năm 2015 đến nay. Nhiều tổ chức nghiên cứu, đánh giá tác động của TPP và nhận định rằng nếu TPP được ký kết, kinh tế Việt Nam sẽ có những bước chuyển mình và tăng trưởng cao, xuất khẩu gia tăng mạnh mẽ, đặc biệt khi Mỹ và Nhật, hai trong số 12 nước tham gia đàm phán TPP hiện đang là những thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam. Điều này khiến nhà đầu tư tỏ ra hào hứng với cổ phiếu của những ngành, lĩnh vực được dự báo sẽ hưởng lợi từ TPP như dệt may, thuỷ sản… kích thích một dòng tiền đầu tư không nhỏ đổ vào nhóm cổ phiếu này.

“Vỡ mộng” TPP

Sau khi bỏ lỡ nhiều hạn chót đặt ra, hiệp định thương mại này được kỳ vọng sẽ có vòng đàm phán cuối cùng vào cuối tháng 7/2015 sau khi chính quyền Obama dành được quyền đàm phán nhanh TPA. 12 nước tham gia sẽ giải quyết tất cả các vấn đề còn tồn đọng trước khi đi đến thoả thuận chung trong vòng đàm phán cấp Bộ trưởng diễn ra tại Hawaii từ ngày 28 – 31/07/2015.

Trên thị trường chứng khoán Việt Nam, nhà đầu tư cũng kỳ vọng rất lớn vào thành công của vòng đàm phán này. Nhóm các cổ phiếu được dự báo hưởng lợi từ TPP như TCM, TNG, HVG, FMC… đã có những phiên tăng điểm mạnh ngay trước thời điểm diễn ra vòng đàm phán. Chính vì vậy, thông tin TPP chưa thể được ký kết bởi vòng đàm phán này thất bại cuối tuần qua đã khiến các cổ phiếu này “đổ đèo” và bị bán tháo mạnh trong phiên giao dịch đầu tuần ngày 03/08/2015. TCM, TNG, HVG… dư bán sàn lên đến hàng triệu đơn vị. Không những thế, sắc đỏ còn tràn ngập toàn thị trường khiến chỉ số VNINDEX mất 12 điểm trong phiên giao dịch này. Chính sự kỳ vọng quá lớn của nhà đầu tư vào sự thành công của vòng đàm phán trong bối cảnh thị trường đang trong giai đoạn thiếu thông tin hỗ trợ đã khiến tâm lý thị trường bị tác động mạnh.

Tương lai nào cho TPP?

Đại diện thương mại Mỹ, ông Michael Froman cho biết hiện chỉ còn một số bất đồng và các bên liên quan cam kết nỗ lực giải quyết trong thời gian tới thông qua các cuộc thảo luận song phương. Các vấn đề vướng mắc chủ yếu đang nằm ở bốn nền kinh tế lớn là Mỹ, Canada, Nhật Bản và Mexico, trong bối cảnh các nước đã giải quyết được đến 98%.

Một bài bình luận về tương lai của TPP đăng trên tạp chí Forbes nhận xét, nếu cho đến cuối năm nay TPP vẫn chưa được phê chuẩn, khả năng nó được hoàn thành trong nhiệm kỳ của Tổng thống Obama là thấp. Các nước sẽ phải chờ đến sau bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2017 mới có thể ký được TPP bởi Quốc hội Mỹ hiếm khi thông qua một thỏa thuận nào mang tính bước ngoặt như TPP trong năm bầu cử.

Tuy nhiên, bộ trưởng các nước thành viên đang nhắm đến việc họp lại vào cuối tháng 8 này để nỗ lực hoàn tất đàm phán TPP ngay trong năm nay. Và do đó, TPP vẫn còn khả năng được ký kết trong năm nay nếu các nền kinh tế lớn như Mỹ, Canada, Nhật Bản… nỗ lực thoả hiệp.

Hoàn tất đàm phán FTA với EU

Khi cả thị trường đang tập trung sự chú ý vào sự thất bại của vòng đàm phán vừa qua tại Hawaii với sự hoài nghi về khả năng ký kết TPP được hoàn tất trong năm nay thì thị trường đón nhận một thông tin tích cực liên quan đến một hiệp định thương mại khác là FTA với EU vào cuối ngày 04/08/2015. Việt Nam và EU đã hoàn tất đàm phán FTA và dự kiến sẽ chính thức ký kết cuối năm nay.

Hiệp định sẽ có hiệu lực ngay từ ngày ký và khoảng 65% hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam vào khu vực này không phải chịu thuế ngay ngày đầu tiên. Hai bên sẽ xóa bỏ hơn 99% dòng thuế theo lộ trình. Đối với rất ít dòng thuế còn lại sẽ dành cho nhau hạn ngạch thuế quan hoặc cắt giảm thuế quan một phần.

Đây có thể coi là mức cam kết cao nhất mà Việt Nam đạt được trong các hiệp định FTA đã được ký cho đến nay. Điều này tác động mạnh mẽ tới những sản phẩm hai bên có lợi thế như dệt may, giày dép, nông thủy sản, đồ gỗ của Việt Nam và máy móc, thiết bị, ô tô, xe máy... của EU.

Hiện EU là đối tác thương mại lớn thứ 2 của Việt Nam với tổng kim ngạch hai chiều đạt 36.8 tỷ USD năm 2014.

Thông tin này mặc dù không được nhà đầu tư quan tâm nhiều như TPP nhưng cũng đã đem lại phản ứng khá tích cực đối với thị trường trong phiên giao dịch ngày hôm qua 05/08/2015. Mặc dù nhóm các cổ phiếu đầu cơ tăng trần đồng loạt nhưng động lực chính kéo chỉ số tăng trở lại vẫn chủ yếu tới từ nhóm các cổ phiếu bluechips, đặc biệt là các mã hưởng lợi từ FTA như HVG, TCM, TNG… Tuy vậy thanh khoản thị trường vẫn chưa cải thiện mặc dù số mã tăng áp đảo số mã giảm.

Chúng tôi cho rằng, tác động của các thông tin về TPP hay FTA hiện tại chỉ là những tác động mang tính chất ngắn hạn. Doanh nghiệp tận dụng được lợi ích mà các hiệp định thương mại này mang lại hay không phụ thuộc vào các yếu tố nội tại của bản thân doanh nghiệp đó. Chính những yếu tố này mới quyết định xu hướng giá cổ phiếu trong dài hạn. Mặt khác, những tác động ngắn hạn này sẽ chỉ tác động đến các cổ phiếu được kỳ vọng hưởng lợi từ các hiệp định này. Thị trường có thể sẽ tiếp tục quá trình điều chỉnh trong ngắn hạn nhưng yếu tố đáng quan ngại không phải là sự đổ vỡ của TPP mà là việc thanh khoản thị trường sụt giảm trong giai đoạn không có nhiều thông tin hỗ trợ hiện tại. 

Analyst Phan Minh Đức, VFS Research

31 July 2015 is coming…

Relative:

The Trans-Pacific Partnership, explained

Đọc giúp bạn|Một cái nhìn đa chiều về TPP

Source: finandlife, VFS Research