Đọc giúp bạn|Kinh nghiệm tìm việc ở Nhật (Kì 1)

by finandlife10/11/2013 08:55

Nếu bạn xin được việc ở Nhật thì sẽ không phải sợ xin việc ở bất kỳ nơi nào khác“.

Câu nói này phần nào cho thấy sự khó khăn để có được một việc làm toàn thời gian ở Nhật. Và mình tin chắc rằng đó là điều không hề dễ dàng đối với sinh viên (SV) quốc tế mong muốn có được công việc đúng chuyên ngành, lại không nói được tiếng Nhật, thậm chí không dễ dàng ngay cả với nhiều SV Nhật Bản (bằng chứng là tụi Nhật lab mình vẫn đang lao đao kiếm việc đến giờ phút này khi mình đã đáp cánh an toàn được hơn 1 tháng). Và mình cũng từng rất rất e ngại và bế tắc với vốn tiếng Nhật chỉ khoảng 30%. 

Trên thực tế thị trường làm việc ở Nhật là không nhỏ, thậm chí là rất lớn với khoảng 141 loại ngành công nghiệp, 30,000 công ty tuyển dụng mỗi năm và nhiều cơ hội cho tất cả các ngành nghề phù hợp với mọi chuyên ngành từ xã hội đến kỹ thuật, từ sản xuất đến dịch vụ và có chu trình tuyển dụng rõ ràng được lặp lại hàng năm. 

Theo thống kê (Hình 1), số lượng SV quốc tế học tập ở Nhật mỗi năm khoảng 140,000 người (JASSO, 2011) thì số trụ lại làm việc ở Nhật là 8,586 người (Immigration Bureau of Japan, 2011). Trong đó 70% là ngành dịch vụ – xã hội và 20% là nghành kỹ thuật, 10% các ngành khác. Một con số không lớn. Vậy lý do là gì?

 

Hình 1 – Số lượng Sinh viên quốc tế theo nguồn trợ cấp 1983-2011, JASSO. Năm 2011: Tổng số SV : 138.075 Tự túc: 124.939 Học bổng Nhật: 9.396 Học bổng của CP nước chủ nhà: 3.505

Trong bài này Phần 1 mình sẽ trả lời cho câu hỏi đó, ngoài ra mình cũng nói về các nguyên tắc khi xin việc và so sánh sự khác biệt trong quy trình và văn hóa tìm việc ở Nhật so với VN.

Phần 2 mình sẽ nói về kinh nghiệm của bản thân khi kiếm việc ở đây. Hy vọng có thể giúp được chút ít cho những bạn đang, sẽ và mong muốn kiếm việc tại Nhật. GOOD LUCK !!!

1. Thị trường việc làm ở Nhật: cạnh tranh công bằng, công khai 

Các công ty Nhật Bản hiện nay đã cởi mở hơn trong việc tuyển dụng SV nước ngoài, nhất là SV đến từ các nước đang phát triển như Đông Nam Á, Trung Quốc, và châu Phi. Xu hướng của các công ty Nhật ngày nay là tập trung tìm kiếm lợi nhuận từ thị trường Châu Á và Châu Phi hơn là thị trường các châu lục khác. Các nước này là điểm đáp của các dự án mà Nhật đang muốn đầu tư vào và mở rộng ra. Có 2 lý do: thứ nhất là 2 châu lục này có nhiều nước đang phát triển vẫn rất cần công nghệ của Nhật, Nhật có thể dễ dàng bán lại công nghệ, hoặc làm chủ thầu cho các dự án sử dụng vốn ODA mà chính Nhật tài trợ cho các nước đó, hợp tác có lợi cho cả 2 bên. Thứ 2 là Nhật muốn kết nối với các nước Đông Nam Á về mặt kinh tế từ đó tiến tới mối giao hữu về mặt chính trị, để tạo ra cán cân đối trọng với sự lớn mạnh của Trung Quốc. Như vậy có nghĩa là cơ hội xin việc cho các bạn Việt Nam ngày càng mở rộng! Nên dù có e ngại, các bạn hãy cứ chiến đấu đến cùng rồi cũng sẽ có được công ty mình mong muốn. 

Ví dụ, công ty mình sắp làm là công ty tư vấn kỹ thuật nhận thầu là các dự án sử dụng vốn ODA từ chính phủ (CP) Nhật để tư vấn, thiết kế và xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng, hệ thống xử lý chất thải và năng lượng tái tạo ở các nước Đông Nam Á. 

Khi du học, CP Nhật cấp học bổng cho SV các nước Đông Nam Á rất nhiều nhưng hầu như không cấp cho SV Trung Quốc. SV Trung Quốc đến Nhật học bằng tiền tư nhân hoặc do học bổng CP Trung Quốc. Tuy nhiên trong thị trường việc làm thì rất công bằng, SV Trung Quốc vẫn có giá trị cạnh tranh cao hơn SV bất cứ nước nào khác vì có lợi thế là hiểu/ viết được tiếng Nhật. 

Ngoài ra, sự đón tiếp của các công ty Nhật dành cho SV nước ngoài và SV Nhật là hoàn toàn như nhau, nghĩa là cạnh tranh ngang bằng với SV Nhật, hành động và cư xử cũng phải theo văn hóa của họ. Không có bất kì sự ưu đãi hay phân biệt đối xử nào khác biệt. Nên không có gì phải lo lắng sợ bị phân biệt, hay lại càng không được ỷ lại. 

Lợi thế của người Nhật là tiếng Nhật (hiển nhiên), được đào tạo bài bản từ nhỏ, am hiểu quy trình và tác phong xin việc. Yếu điểm của họ là ngoại ngữ (tiếng Anh) và sự hiểu biết, va chạm với các nước khác. SV Nhật có thể viết tiếng Anh rất giỏi, có thể nghe hiểu tốt nhưng ngại nói. SV Nhật không thèm đi du học ở các nước khác, họ nghĩ học ở nước họ là đủ và cũng một phần là do ngại nói tiếng Anh. Lợi thế của SV nước ngoài là kiến thức chuyên môn không chỉ gặt hái được trong quá trình học tập tại Nhật mà còn là kinh nghiệm từ nước nhà mà SV Nhật không có được, sự hoạt bát tự tin, ngoài ra tiếng Anh cũng là một lợi thế của SV nước ngoài.Yếu điểm của SV nước ngoài cũng là ngoại ngữ (tiếng Nhật), và sự cả thèm chóng chán. 

Vì thế, nhà tuyển dụng Nhật mong mỏi ở SV nước ngoài là: kiến thức chuyên môn và nhuần nhuyễn tiếng Nhật và tiếng Anh. Trong đó tiếng Nhật quan trọng hơn. Sẽ thực sự rất khó cho những người chỉ nói tiếng Anh. Thiếu một trong 2 yếu tố này, công cuộc săn việc sẽ là một thử thách lớn. Điều này trả lời cho câu hỏi tại sao xin việc tại Nhật không dễ. Vì công ty tuyển dụng Nhật đòi hỏi không những cao về chuyên môn mà còn thành thạo được ít nhất tiếng Nhật hoặc 2 thứ tiếng. SV Việt Nam thường gặp trở ngại khi xin việc vì chỉ nói được hoặc Nhật, hoặc Anh. NHƯNG ĐIỀU NÀY KHÔNG CÓ NGHĨA LÀ KHÔNG THỂ!!! Bài này mình chủ yếu dành cho những người không nói được tiếng Nhật như mình. 

2. Một số sự khác biệt cơ bản giữa việc làm Nhật so với Việt Nam 

Trước khi đi vào tìm hiểu quy trình và thủ tục xin việc tại Nhật, hãy trang bị cho mình kiến thức về văn hóa xin việc của Nhật và những khác biệt với xin việc làm tại Việt Nam để chuẩn bị tinh thần khỏi phải bỡ ngỡ, phòng tránh những thiếu sót đáng tiếc sau này, nhất là về mặt thời gian. Vì mùa xin việc phù hợp qua rồi thì cơ hội sẽ khó hơn. 

2.1 SV ở Nhật bắt đầu kiếm việc 1 năm trước khi tốt nghiệp. 

Cụ thể, SV ĐH năm 3, thạc sĩ năm 1, và tiến sĩ năm 2 phải bắt đầu tìm việc. Khi kiếm được việc, họ sẽ bắt đầu công việc vào năm sau. Vì có 1 chu trình như thế nên nếu vì bất cứ lý do gì mà tốt nghiệp rồi vẫn chưa xin được việc, sẽ bị coi là thất bại trong việc tìm việc và cơ hội càng khó hơn, công ty tuyển dụng sẽ đặt dấu hỏi tại sao. Điều này áp dụng với SV Nhật, với SV nước ngoài công ty Nhật có phần thông cảm hơn vì nhiều người không biết nguyên tắc này. Vì vậy, những SV Nhật chưa xin được việc có xu hướng tiếp tục học lên Thạc sĩ hoặc Tiến sĩ để có thêm thời gian xin việc. Lý do cho việc tuyển dụng sớm này là vì người Nhật làm gì cũng lên kế hoạch từ rất sớm, đã theo 1 quy trình và họ chủ yếu chào đón các SV mới ra trường, tâm trí còn như “tờ giấy trắng” để đào tạo bài bản lại từ đầu trở thành người của công ty. Dù bạn giỏi cỡ nào, kinh nghiệm tới đâu cũng sẽ phải trải qua khóa huấn luyện từ đầu như bao người khác, có khi kéo dài đến 2 năm. Cho nên có những bạn dù trái ngành học nhưng nếu có đủ yếu tố phù hợp với công ty và công việc thì họ vẫn tuyển dụng để đào tạo lại từ đầu. 

Ngày bắt đầu làm việc cũng giống như “ngày tựu trường”, 1 năm chỉ có 2 ngày 1/4 và 1/10. Dựa vào thời gian ra trường của SV Nhật là vào tháng 3, hầu hết các công ty yêu cầu bạn làm việc vào ngày 1/4. Tuy nhiên, vẫn có thể thảo luận với công ty ngày bạn muốn bắt đầu, có thể là năm sau.

2.2   Nếu đi làm ở công ty Nhật, bằng Tiến sĩ hầu như không cần thiết. 

Rất ít SV Nhật học Tiến sĩ, phần lớn đi làm ngay sau khi tốt nghiệp ĐH, phần nhỏ hơn là Thạc sĩ, phần hiếm là Tiến sĩ. Lý do: các công ty thường không muốn tuyển tiến sĩ vì phải trả lương cao hơn trong khi cũng phải đào tạo họ lại từ đầu như SV ĐH. Hơn nữa, Tiến sĩ thường có suy nghĩ “khác” bình thường. Do đó, Sv Nhật cũng không muốn tốn thời gian để học Tiến sĩ, trừ khi muốn theo con đường nghiên cứu trong các trường ĐH. 

2.3 Thư giới thiệu: con dao 2 lưỡi. 

Cũng như xin học bổng, xin việc cũng có thể dùng thư giới thiệu. Thư giới thiệu được cấp do trường, thông qua sự đồng ý của giáo sư hướng dẫn bạn. Phải nói trước rằng, có thư giới thiệu của trường không đồng nghĩa là xác suất xin được việc là trên 80% nhé (chứ đừng nói 100%), vẫn rất nhiều trường hợp bị từ chối như thường. Thư giới thiệu chỉ giúp tăng điểm số cho bạn trong phạm vi giới hạn, ví dụ được cộng thêm 20% lợi thế, hoặc nếu bạn nộp đơn trễ, thư giới thiệu có thể giúp đơn của bạn được tiếp nhận vô, thậm chí là mở 1 cuộc tuyển dụng chỉ có mình bạn. Bằng cách nào đi nữa, điều quan trọng là bạn có cơ hội để giới thiệu mình cho công ty và họ chỉ quan tâm trình độ của bạn tới đâu. 

Tại sao mình nói nó là con dao 2 lưỡi? Ở Nhật, thư giới thiệu có một ý nghĩa rất quan trọng với danh dự của giáo sư. Họ chỉ đồng ý cấp cho bạn 1 lần vào 1 công ty DUY NHẤT. Một khi bạn dùng đến thư giới thiệu có nghĩa là bạn đã cam kết nếu vượt qua cuộc tuyển dụng, bạn sẽ phải làm việc cho công ty đó bằng mọi giá. Như vậy, thư giới thiệu một mặt giúp bạn, mặt khác là lá đơn bãi bỏ quyền chọn lựa và quyền từ chối làm cho công ty đó nếu bạn đậu. Đã có rất nhiều trường hợp như sau, thi tuyển vào 1 công ty lớn và yêu thích, trong thời gian thi tuyển kéo dài, vì lo sợ thất bại, nên đã dùng thư giới thiệu nộp tiếp vào công ty khác nhỏ hơn hoặc không yêu thích bằng, rồi sau đó đậu cả 2 công ty, đành nuốt nước mắt từ chối công ty yêu thích để làm việc cho công ty thứ 2. 

Hãy suy nghĩ kỹ trước khi dùng đến Thư giới thiệu. Bạn có thể vẫn đậu mà không cần đến nó nếu bạn đủ tự tin. Dùng đến nó bạn có thể vẫn rớt nếu bạn không đủ trình độ. Vậy nhé! 

2.4 Người Nhật rất ít thay đổi chỗ làm. 

Mọi công ty đều đánh giá cao sự trung thành cống hiến hết mình cho công ty của nhân viên. Họ quan niệm rằng nếu bạn đổi công ty quá nhiều lần, bạn chỉ làm mất thời gian mà chẳng học được gì từ công việc cũ (mình hoàn toàn đồng ý), không có sự kiên nhẫn đối mặt với khó khăn trong công việc, không đủ tin cậy để thuê nên sẽ rất khó khăn để xin việc nơi khác và một profile không tốt cũng khó để vay mượn tiền từ ngân hàng. Người Nhật thường chỉ làm cho 1-3 công ty trong suốt cuộc đời. Nhiều người tự hào khi khoe rằng họ đã làm ở đây 19-20 năm. Và quả thật, lương bổng và vị trí tăng theo số thâm niên của họ tại công ty. Các công ty Nhật thường than phiền rằng SV quốc tế sau khi in được việc ở Nhật, chỉ trụ lại được vài ba năm. Nếu bạn có ý định làm việc tại Nhật, hãy cân nhắc kỹ về điều này. 

2.5 Ngành hot nhất tại Nhật hiện nay. 

Ngoài việc làm tại các công ty, công việc hot nhất đối với các SV Nhật là làm công chức trong các cơ quan chính phủ địa phương. Hàng năm các cuộc thi công chức được tổ chức tập trung như các cuộc thi ĐH ở VN, bao gồm thi viết và phỏng vấn (2 vòng). Ai cũng mong thi đậu để được làm công chức. Lý do: công việc ổn định, ít áp lực và không bị sa thải. 

2.6 Hệ thống lương của Nhật theo 1 chuẩn chung và hầu như không khác biệt mấy ở mọi công ty, mọi vùng miền. 

Chính vì thế trong các trang web tuyển dụng, mức lương và các điều kiện phúc lợi xã hội cũng được niêm yết. Mức cơ bản nhất là từ SV đại học, thạc sĩ và tiến sĩ, sự chênh lệch chỉ khoảng 5% mỗi cấp.Đối với thâm niên tuổi tác, mốc từ 35 tuổi trở lên sẽ có số lương vượt bậc, hơn gấp rưỡi người tuổi 20. Tất nhiên là đủ sống. Vì vậy, không cần vương vấn quá nhiều về vấn đề lương. Khi phỏng vấn cũng chẳng bao giờ hỏi bạn muốn lương bao nhiêu. Hỏi về lương ngay trong cuộc phỏng vấn là điều không nên làm, khi nhận được hợp đồng làm việc rồi, bạn có thể thương lượng với công ty sau. 

2.7 Có 2 loại hợp đồng chính: hợp đồng ngắn hạn (tái ký kết hàng năm) và hợp đồng dài hạn (trọn đời). 

Hợp đồng ký kết hàng năm có nhiều yếu tố bất lợi: lương không bao giờ tăng, không bonus mỗi năm, không lương hưu, và có thể bị sa thải. Ngược lại, hợp đồng trọn đời toàn yếu tố có lợi: lương tăng mỗi năm, bonus 2 tháng lương (vào giữa và cuối năm) và khi nghỉ hưu, sẽ nhận được 1 cọc tiền lương hưu tùy theo số năm đóng góp cho công ty. Hợp đồng trọn đời ai cũng mong muốn nhưng tất nhiên số lượng rất có hạn nên phải xuất sắc mới có được. Cái này thì nên tranh đấu cho nó. 

2.8 Tinh thần hợp tác giữa các công ty cùng ngành tại Nhật. 

Các công ty cùng ngành nếu là ở VN sẽ thường được coi là ” đối thủ” của nhau, nhưng ở Nhật, sự hợp tác giữa họ là rất đáng ngưỡng mộ. Họ làm việc trên tinh thần đối tác, chia sẻ thị phần công việc và việc ai người ấy làm. Nói như vậy không có nghĩa là họ sẽ chia sẻ tất cả bí mật kinh doanh của mình cho các công ty khác biết. Chiến lược kinh doanh, thông tin về các dự án vẫn luôn được hết sức bảo mật. Mình chỉ nộp đơn vào 2 công ty, và trong quá trình thi tuyển, cả 2 công ty đều thông tin cho nhau về tiến độ của mình, và sau này, khi mình từ chối làm việc cho công ty thứ 1 để vào làm cho công ty thứ 2, boss ở công ty thứ 1 đã gửi email cho mình nói rằng ông lấy làm xấu hổ vì để mình đi và sau này nếu cần giúp đỡ, hãy đến tìm ông ấy bất cứ lúc nào !!! Mình đã rất xúc động với cách hành xử fairplay như vậy. 

Nguyễn Minh.

Link gốc: http://on.fb.me/19Jbgrt

Nguồn: http://asianeducation.info

Tags: ,

StoriesofLife

DISCLAIMER

I am currently serving as an Investment Manager at Vietcap Securities JSC, leveraging 16 years of experience in investment analysis. My journey began as a junior analyst at a fund in 2007, allowing me to cultivate a profound understanding of Vietnam's macroeconomics, conduct meticulous equity research, and actively pursue lucrative investment opportunities. Furthermore, I hold the position of Head of Derivatives, equipped with extensive knowledge and expertise in derivatives, ETFs, and CWs.

 

To document my insights and share personal perspectives, I maintain a private blog where I store valuable information. However, it is essential to acknowledge that the content provided on my blog is solely based on my own opinions and does not carry a guarantee of certainty. Consequently, I cannot assume responsibility for any trading or investing activities carried out based on the information shared. Nonetheless, I wholeheartedly welcome any questions or inquiries you may have. You can contact me via email at thuong.huynhngoc@gmail.com.

 

Thank you for your understanding, and I eagerly anticipate engaging with you on topics concerning investments and finance.

Designed by: Nguyễn Chí Hiếu